به گزارش خبرگزاری حوزه، کتاب «آداب معاشرت» به قلم آقایان «سید محمد مقدس نیا» و «محمد مهدی محمدی» به ابعاد مختلف معاشرت در موضوعات گوناگون پرداخته است که در شماره های مختلف تقدیم نگاه شما خوبان خواهد شد.

* نظم در برنامه های دینی

اسلام به عنوان دینی جامع و جهانی بر برنامه ریزی در زندگی فردی و اجتماعی پیروانش تـأکـیـد کـرده، بـه آنـان سـفارش می کند که تمامی کارهای خود را طبق برنامه و بطور منظّم انجام دهند و از بی نظمی بپرهیزند.

در همین زمینه، مهمترین احکام و مقرّرات خود را با نظم حاکم بـر جـهـان، هـمـاهـنـگ سـاخـته، مسلمانان را به رعایت دقیق آن فراخوانده است، تا آنجا که آنان بایستی اوقات نمازهای روزانه را با توجه به گردش منظم منظومه شمسی و حرکت زمین تعیین کنند، بطوری که (برای مثال) اگر نماز ظهر را حتّی یک دقیقه پیش از رسیدن نیمروز یا نماز صبح را پیش از طلوع فجر اقامه کنند، از ایشان پذیرفته نیست.

آغاز و پایان ماه مبارک رمضان نیز بایستی از گردش اعجاب انگیز و دقیق کره ماه بر گِرد زمین مـشـخـص شـود و آغـاز و پـایان روزه نیز با طلوع فجر و مغرب هماهنگ گردد.

حجّ، این فریضه بـزرگ عـبـادی ـ سـیاسی در موسمی خاص از سال و در مکانی معیّن اجرا می شود، هر یک از آداب نمازهای جمعه و جماعت با نظم و انضباط ویژه ای به جا آورده می شود و در رفت و آمدها، وعده ها، ملاقاتها، تعلیم و تعلّمها و در یک کلام در تمامی شؤون زندگی، باید پایبند به نظم بود و با جدّیت هر چه بیشتری آن را به اجرا درآورد.

آثار نظم و انضباط

نظم و انضباط در کارها، آثار و برکات فراوانی برای فرد و جامعه در پی دارد که برخی از آنها عبارتند از:

بهره گیری بیشتر از زندگی:

اسـتـفاده بهتر و بیشتر از زندگی و جلوگیری از هدر رفتن سرمایه و استعداد، نیازمند برنامه ریـزی دقـیـق و رعـایـت نـظـم در تـمـامـی فعالیتهاست. فردی که برای اوقات شبانه روز خود بـرنـامـه ای تـنـظـیـم کرده، کارهای شخصی و اجتماعی اش ‍ را در زمان مورد نظر انجام می دهد، بهره بیشتری را از آن خود و دیگران خواهد ساخت.

از ایـن رو، امـام کـاظـم عـلیه السلام به برنامه ریزی، تنظیم کارها و بهره گیری صحیح از وقت اشاره کرده، می فرماید:

(بکوشید که وقت خود را چهار قسمت کنید: بخشی برای مناجات با خدا، بخش دیگر برای امرار مـعاش، بخش سوم برای معاشرت با برادران و معتمدانی که عیوبتان را به شما می گویند و در دل بـه شـمـا اخـلاص می ورزند و بخش چهارم برای لذّتها و کامجویی های مشروع؛ تا برای سه بخش دیگر نیرو بگیرید.) (۱۷۰)

بـا مـطـالعـه زنـدگـی امـام راحـل (ره) بـروشـنـی مـی تـوان دریـافـت کـه از جـمـله عـوامـل مـؤثـّر در زنـدگی، تحصیل و مبارزاتشان، برنامه ریزی صحیح و پایبندی به نظم بوده است.

یکی از شاگردان ایشان در این باره می گوید:

(نـظم دقیق در زندگی ... از ویژگیهای معروف امام است که شاید از زبان دیگران مکرر شنیده بـاشـیـد، بـه راسـتـی عـجـیـب بـود که حتی برای مطالعه و قرائت قرآن و کارهای مستحب و حتی زیارتها و دعاهایی که در وقت خاصی هم وارد نشده بود، وقت خاصی را تنظیمی کرده بودند و هـر کـاری را بر طبق همان زمان بندی و تنظیم خاص انجام می دادند، به طوری که برای هر کس کـه مـدتـی بـا ایـشـان مـاءنـوس و مـعـاشـر مـی شـد، مـشـخـص بـود کـه در چـه سـاعـتـی، مـشـغـول چه کاری و انجام چه عملند، اگر چه در حضور ایشان نباشد و فرسنگها از محضرشان دور و جدا باشد.) (۱۷۱)

شاگرد دیگرشان می گوید:

(تمام اوقات شریفشان را برای کارهای شبانه روزی منظم و مرتب کرده بودند که این برای ما خـیـلی مـفـیـد بـود و تـا انـسـان در امـورش مـنـظـم نـشـود هـیـچ کـاری را نـمـی تـوانـد، پـیـش ببرد.) (۱۷۲)

نتیجه بخشی کارها

حاکم کردن نظم و انضباط در کارها، موجب می شود که هرکاری بجا و بموقع انجام پذیرفته، نتیجه بخش و سودمند باشد. فردی که در جلسات، سخنرانیها، رفت و آمدها، وعده ها و ...نظم را رعایت می کند، فعالیتهایش از نتیجه بهتر و بیشتری برخوردار خواهد شد.

امیر مؤمنان صلوات الله علیه با توجه به تاثیر نظم در نتیجه بخشی کارها، بر انجام این امور روزانه در وقت خود سفارش کرده، می فرماید:

(وَ اءَمْضِ لِکُلِّ یَوْمٍ عَمَلَهُ، فَاِنَّ لِکُلِّ یَوْمٍ ما فیهِ) (۱۷۳)

کـار هـر روز را در هـمـان روز انـجـام ده (و آن را بـه روز بـعـد مـوکـول مـکـن)؛ زیـرا بـرای هـر روز کـار خـاصـّی اسـت (کـه مجال انجام عقب افتادگیها را نمی دهد).

امـام امـت (ره) در صـورتـی کـارهـا را نتیجه بخش و الهی می داند که نظم نیز در کنار اخلاص، مورد توجه قرار گرفته باشد:

(کارها باید روی نظم و قاعده صورت گیرد، تکرار می کنم، کارها وقتی روی نظم و قاعده و برای خدا بود، دیگر خوفی نیست، چه کسی کشته شد، چه کسی کشت.) (۱۷۴)

تنظیم افکار

از جمله عوامل مؤثّر در نظم فکری انسان، رعایت نظم در رفتار فردی و اجتماعی است. کسی که در تـمـامـی کـارهـایش پایبند به نظم است، افکار گوناگونش نیز از یک طبقه بندی و تنظیم خـاصـی بـرخـوردار شـده، بـا داشـتـن ایـن ویـژگـی بـرجـسـتـه و پـسـندیده، پله های رشد و کمال را بهتر و سریعتر طی خواهد کرد.

امام خمینی قدس سره، نظم فکری را نتیجه نظم در رفتار دانسته، می فرماید:

(اگر در زندگی مان، در رفتار و حرکاتمان نظم بدهیم، فکرمان هم بالطبع نظم می گیرد، وقتی فکر، نظم گرفت یقیناً از آن نظم فکری کامل الهی برخوردار خواهد شد.)(۱۷۵)

جلوگیری از اتلاف عمر دیگران

کـسی که در زندگی خود منظّم است و کارهایش را بر اساس یک برنامه ریزی حساب شده انجام مـی دهـد، در بـرخـورد بـا دیـگـران نـیـز نـظـم را رعـایـت کـرده، از تـلف شـدن وقت و عمر آنان جـلوگـیری می کند، زیرا با اجرای نظم و سامان دادن فعالیتهایش، موجب خواهد شد که دیگران در مدّت زمانی که با او هستند، بیشترین بهره را برده، عمرشان پربارتر گردد.

امام راحل (ره) با حاکم کردن نظم و انضباط در تمامی کارها، وقت و عمر دیگران را محترم شمرده، از هدر رفتن حتی لحظه ای از آن جلوگیری می کردند. یکی از یاران نزدیک ایشان می گوید:

(بـا تـوجـه بـه ایـنـکـه امـام سـالیان درازی تدریس می کردند، هر روز در همان لحظه ای که باید، جهت تدریس حاضر می شدند و سر ساعت حضور می یافتند.) (۱۷۶)

دیگری می گوید:

(در طـول نـُه الی ده سالی که حضرت امام در جماران تشریف داشتند، ایشان هر روز رأس ساعت مقرر، آماده پذیرفتن ما بودند.) (۱۷۷)

نظم دهی به دیگران

فـردی کـه زنـدگـی، رفتار و حتی فکرش را منظم کرده و به این ویژگی پسندیده، آراسته شـده اسـت، الگـوی مؤثری برای دیگران بوده، از همین راه آنان را به اجرای نظم و انضباط در کارها وا خواهد داشت.

امـام خـمـیـنـی قـدس سـره کـه زنـدگـی و رفـتـارش، نـمـونـه و سـرمـشـق کامل و اندیشمندی برای مسلمانان، بلکه تمامی انسانهاست، با برنامه ریزی و نظم در کارها تأثیر شگرفی در واداشتن دیگران به رعایت نظم داشته است، تا آنجا که یکی از شاگردان ایشان می گوید:

(مـن حدود ده سال در نجف خدمتشان بودم، کارهایی را از ایشان مشاهده می کردم که واقعاً برای ما الگو بود، یکی از این امور، نظم در کارهایشان بود.) (۱۷۸)

شاگرد دیگرشان می گوید:

(امـام کـلیـه بـرنـامـه هـایـشـان مـنـظـم بـود...و ایـن مـی تـوانـسـت بـرای آنـهـا کـه نـاظـر اعـمـال امـام بـودنـد و از نـزدیـک مـی دیـدنـد، درسـی بـاشـد و ایـن خـصـلت را از امـام بیاموزند.) (۱۷۹)

پی نوشت ها:

۱۷۰- تحف العقول، حرّانی، ص ۳۰۲، بیروت.

۱۷۱- پا به پای آفتاب، امیر رضا ستوده، ج ۲، ص ۱۷۰ ـ ۱۷۱، نشر پنجره.

۱۷۲- سرگذشتهای ویژه از زندگی امام خمینی، رضا شعرباف، ج ۶، ص ۸۰ .

۱۷۳- نهج البلاغه، نامه ۵۳، ص ۱۰۲۲ .

۱۷۴- صحیفه نور، ج ۱۶، ص ۶ .

۱۷۵- سرگذشت های ویژه از زندگی امام خمینی، مصطفی وجدانی، ج ۴، ص ۴۹ .

۱۷۶- پا به پای آفتاب، ج ۲، ص ۲۵۸ .

۱۷۷- همان.

۱۷۸- سرگذشتهای ویژه از زندگی امام خمینی، ج ۶، ص ۱۲۹ .

۱۷۹- همان، ج ۵، ص ۱۵۰ .